Waar de slag op de
Diemerdijk gehouden werd

M

Munitiebunker Fort Diemerdam

Overdiemerweg 37, Diemen

Op 2 juni 1573 begon de Slag op de Diemerdijk. Een dijk waar later onze Kustbatterij bij Diemerdam, in de volksmond Fort Diemerdam gerealiseerd werd. Op het fortterrein staan munitiebunkers, een fortwachterswoning, een paviljoen. U kunt er vanuit Amsterdam naartoe fietsen en op zondag heerlijk neerstrijken op het terras bij het buitenrestaurant van Paviljoen Puur.

1787
Dubbele batterij
1805
Post no. 6 van Kraijenhof
1883
Onderdeel Stelling van Amsterdam
2006
Stadsherstel eigenaar
2012
Restauratie
Nu
Horeca en wandelgebied
De plek
Diemerzeedijk

Verdediging tegen water en de vijand

De Diemerzeedijk loopt van Amsterdam tot voorbij Muiden en komt langs ons Fort Diemerdam. De dijk van klei is in de 13e eeuw aangelegd om het land tegen de Zuiderzee te beschermen. Hij is in de loop der eeuwen diverse keren doorgebroken, waardoor het achterliggende land onder water kwam te staan. Tijdens de Sint-Pietersvloed op 4-5 maart 1651 braken de dijken ten oosten van Amsterdam. Hierdoor overstroomde de pas drooggemaakte Watergraafsmeer-polder en kwam een groot deel van Amsterdam onder water te staan.

Ook heeft de dijk een rol gespeeld in de verdediging van Amsterdam. Tijdens de Tachtigjarige Oorlog raakten de Geuzen en Spaanse troepen hier slaags, zoals tijdens de slag in 1573 rondom de schans op de Diemerdijk. Ook in 1787 werd slag geleverd aan de Diemerzeedijk, toen Pruisische troepen optrokken naar Amsterdam. In de achttiende en negentiende eeuw was men minder bang geworden voor de Zuiderzee, maar vreesde Amsterdam vooral een militaire aanval over water. Er woedden in die tijd diverse oorlogen. Om aanvallen te kunnen afslaan werd er een militaire versterking aangelegd, dat zelfs bezoek kreeg van de Franse keizer Napoleon. Aan het einde van de 19e eeuw werd als onderdeel van de Stelling van Amsterdam Fort Diemerdam aangelegd.

Geschiedenis
Tachtigjarige Oorlog

Geuzen op de Diemerzeedijk

Vanaf 1568 was er strijd en opstand in de Nederlanden tegen de Spaanse katholieke bestuurders. Een strijd die de geschiedenis zou ingaan als de Tachtigjarige Oorlog. Amsterdammers hadden zich achter de Spaanse koning geschaard. In Diemen woonden veel katholieken en was er in eerste instantie weinig aan de hand. Maar dat veranderde al gauw. In 1572 vormde het doorgaans zo vredige dorpje het toneel voor gevechten en terreur. De stad werd toen via de dijk aangevallen door de soldaten van Willem van Oranje, de Geuzen. Waarbij Willem van der Mark, heer van Lumey, met zijn Geuzen kortstondig Amsterdam bezette. Bij deze aanval tegen de Spanjaarden werd Diemen gedeeltelijk platgebrand.

Eind 1572 was er opnieuw onrust. Ditmaal waren het de Spaanse troepen die Haarlem belegerden. De Diemerzeedijk vormde een belangrijke aanvoerroute. De Geuzen pleegden onder leiding Diederik Sonoy in december 1572 een aanval op de Diemerdijk. In de hoop het Beleg van Haarlem te breken. Als de Geuzen de Diemerdijk onder controle hadden was het laatste gat in de Blokkades van Amsterdam door de Geuzen ook gedicht, waarmee Haarlem een kans zou hebben het beleg af te slaan. Echter, de Amsterdammers wisten steeds Sonoy en de Geuzen te verjagen met felle schermutselingen.

Geschiedenis
De bezetting

De dijk was de toevoerroute naar Haarlem

Op 2 juni 1573 ondernam Sonoy opnieuw een poging de Diemerzeedijk in te nemen. Hij bezette met 800 man de dijk bij Ipesloot. De Amsterdammers groeven de dijk ter hoogte van de Sint Anthonispoort door. Daardoor kon men een lichte vloot vanuit de gracht in de Amstel en op het Diemermeer brengen. Sonoy kon vanwege die doorbraak niet verder landinwaarts binnendringen, in de richting van Amsterdam. Amsterdam daarentegen bleef haar toevoer vanuit Utrecht houden en de omsingeling voorkomen. Er volgden felle gevechten maar de Geuzen hielden stand. Door de gevechten werden veel huizen in Diemen verwoest. Tevens werd de Diemerzeedijk doorgestoken en aan beide kanten van schansen voorzien.

Na een mislukte poging om de ongeveer vijfduizend mensen in Haarlem van voedsel te voorzien, zag de stad zich op 13 juli 1573 genoodzaakt om zich overgeven aan het Spaanse leger. Het bezet houden van de Diemerzeedijk had weinig zin meer voor de Geuzen en op 17 juli trokken Sonoy en zijn mannen zich terug op de noordoever van het IJ. Na de slag werd het gebied tussen het IJ en de Zuiderzee een soort niemandsland. Dan hadden de Spanjaarden het voor het zeggen, dan weer de opstandelingen. De strijd in de lage landen was nog niet gestreden.

Verdediging
Post no. 6

Stelling van Amsterdam

De huidige Kustbatterij ligt op een historische plaats want al in de zestiende eeuw is sprake van een verdedigbaar aardwerk bij de Diemerdam. Door de aanleg van de dam ontstond namelijk een korte route richting Amsterdam die verdedigd moest worden. Op de plaats van het huidige fort bevond zich in 1787 een dubbele batterij op een aardwerk dat was opgeworpen ter verdediging van Amsterdam bij de Pruisische inval die in dat jaar plaatsvond.

Na 1805 onderging de plek enige wijzigingen als ‘Post no. 6 aan de Diemerdam’ in de reeks versterkingen die de Luitenant-Kolonel-Ingenieur Cornelis Krayenhoff in opdracht van de regering van de Bataafse Republiek rond Amsterdam aanlegde. In 1883 werd de Kustbatterij onderdeel van de Stelling van Amsterdam. In 1889 en 1896 plaatste de Genie er nieuwe betonnen gebouwen en geschutsopstelplaatsen.

Samen met het vuurtoreneiland voor Durgerdam en met het forteiland Pampus vormde Fort Diemerdam de totale permanente Zuiderzee-kustverdediging van de Stelling. Naar vorm zijn de twee Kustbatterijforten – in ieder geval binnen de Stelling – uniek. Bij de magazijnen is ongewapend (steenslag- en grind) beton toegepast.

Rol van Stadsherstel
Fietsroute naar fort

Het fort is door ons aangekocht in 2006. We vonden het belangrijk dat dit fort meer publiekstoegankelijk werd, vandaar de bouw van het horeca paviljoen. Verder hebben we het terrein begaanbaar gemaakt en de andere gebouwen, waaronder de bunkers, gerestaureerd of geconsolideerd. Er is op het fort rekening gehouden met de natuurwaarden en deze is waar mogelijk verbeterd, bijvoorbeeld voor de ringslang die in dit gebied leeft.

Paviljoen Puur zwaait nu de scepter op deze Kustbatterij. Van maandag tot en met zaterdag is het fort te huur voor allerlei particuliere en zakelijke bijeenkomsten. Op zondag is de horeca open voor iedereen. Het terrein stellen we alle dagen van de week open voor publiek. Op zondag worden regelmatig gratis historische rondleidingen georganiseerd door De Historische kring Diemen.

Wilt u langskomen? Bekijk de actuele openingstijden en activiteiten (zoals historische rondwandelingen) de website. www.paviljoenpuur.nl in de gaten.

Download HIER de fietsroute van Amsterdam naar het Fort

Korting voor onze Vrienden: boekje over Amsterdamse verdedigingswerken

Het Fort Diemerdam wordt ook beschreven in het boekje ‘Stadsherstelmonumenten in Amsterdamse Verdedigingswerken’. U kunt het boekje kopen in het Stadsherstel Winkeltje voor €5,–. Vrienden betalen slechts €1,–. Wilt u het boekje thuis ontvangen? Stuurt u dan een e-mail aan: vrienden@stadsherstel.nl. De verzendkosten komen er in dat geval bij.
Word ook Vriend
Meer informatie

Bronnen:
Geheugen van Amsterdam
Delpher
Oneindig Noord Holland
Stadsarchief Amsterdam
Historische Kring Diemen
Archief Stadsherstel

Aan dit project hebben meegewerkt:
Emma architecten
Aannemersbedrijf J.C. Nieuwenhuizen
Architect Rob Witsel

Dit project is mede mogelijk gemaakt dankzij een bijdrage van:
Europees Fonds voor Regionale Ontwikkeling
Provincie Noord Holland
Gemeente Diemen

Cookie toestemming
Wij gebruiken cookies om uw gebruikerservaring te optimaliseren en het webverkeer te analyseren. De analytische cookies zijn volledig geanonimiseerd en worden niet gedeeld. Lees meer over hoe wij cookies gebruiken. Als u akkoord gaat met ons gebruik van cookies, klikt u op "Ok, ik wil verder".
instellingen
Functionele cookies: deze cookies zijn nodig voor een goed werkende website
Analytische cookies: deze cookies worden gebruikt om statistieken van de website bij te houden. De analytische cookies zijn volledig geanonimiseerd en worden niet gedeeld. Tevens wordt het laatste octet van het IP-adres automatisch gemaskeerd.