Kalverringdijk 3

Bedrijfspand met woning

Kalverringdijk 3 is gebouwd in de tweede helft van de 17e eeuw en stond, voordat het verplaatst werd naar de Zaanse Schans, aan de Dorpsstraat 515-517 in Assendelft. Het was oorspronkelijk een ondernemershuis. Dat is te zien aan de indeling. Zo had het een ontvangstruimte met kantoor, een salon en een woonkamer met daarachter een werkplaats. Aanvankelijk heeft men gemeend dat er een weverij in gevestigd is geweest, maar vermoedelijk is dit niet het geval geweest. Hier woonde visboer Jaap Berkhout.

Op de Schans kreeg het een klokgevel met rijkelijk veel lofwerk. Dat lofwerk in Lodewijk XV-stijl is afkomstig van een woning aan Gorterspad 7 in Zaandijk. Dat was het woonhuis van Neeltje Vis-Houttuin (1827-1907), weduwe van Willem Vis en overleden in 1907.

Verkochte klokken werden in bruikleen uitgegeven

Op de Zaanse Schans kwam er in het pand een museum: Het Museum van het Uurwerk. Het werd op 3 februari 1976 officieel geopend door Zijne Koninklijke Hoogheid prins Claus. Het kwam tot stand op verzoek van het gemeentebestuur van Zaanstad en bevatte een verzameling uurwerken die oorspronkelijk bijeengebracht is door B. van der Molen.

Toen B. van der Molen in 1985 het voornemen uitte om zijn uitgebreide en kostbare collectie te verkopen, werd een Stichting opgericht onder voorzitterschap van prof. dr. L.A. Ankum, die op aanbeveling van tal van Nederlandse museumdirecteuren en andere deskundigen actie ondernam om het museum te behouden. Door de uitgifte van ƒ 1.5 mln. premiespaarbrieven en de verkoop van klokken aan potentiële gegadigden (die hun eigendom vervolgens in duurzame bruikleen afstonden), slaagde het Stichtingsbestuur in zijn opzet.

Vanaf de feestelijke heropening van het behouden museum in 1986 ontvangen ze jaarlijks ongeveer 45.000 tot 50.000 bezoekers, waaronder een groot percentage buitenlanders.

De tijd van 17 landen werd aangegeven

De schitterende collectie uurwerken biedt een prachtig beeld van bijna vijfduizend jaar tijdmeting, vanaf de Egyptische zonnewijzers en waterklokken tot tafelklokken, voorname staande horloges, staartklokken en uiteraard Zaanse (stoeltjes)klokken. Dat de aandacht voor een deel uitgaat naar het

Zaanse uurwerk is bepaald niet toevallig. Vooral in de 18e eeuw genoten de Zaanse uurwerkmakers naam en faam; het maakte de Zaanstreek tot een belangrijk gebied in de Hollandse uurwerkenmakerij. Naast de vele uurwerken herbergt het museum ook een uitgebreide verzameling gereedschappen en andere hulpmiddelen waar de uurwerkmaker van toen zich mee omringde.

Een wel zeer bijzonder exemplaar in de collectie is de klok van de Amsterdamse uurwerkmaker Gerrit Knip. Deze toont een schijf, waarop de sterrenhemel van het Noordelijk halfrond te zien is, voorzien van de tekens van de dierenriem. Hieromheen valt de lokale tijd af te lezen in 17 plaatsen verspreid over de wereld, van Batavia – het huidige Jakarta – in voormalig Nederlands Oost-Indië, tot Suriname.

Rijke kooplieden met aandelen in de Oost- en West-Indische Compagnie konden hiermee aan hun gasten laten zien hoe laat het was aan de andere kant van de wereld, lang voordat er officiële tijdzones waren. Het omhulsel van deze klok is een antieke gefineerde Lodewijk XVI kast. www.zaansetijd.nl