Bakkerij komt terug in net verworven monument
Eeuwenlang zijn de monumenten aan de J.J. Allanstraat in Westzaan verbonden met tarwe en brood. Des te leuker is het dat er na 60 jaar weer een bakker in terugkomt. Maar het wordt veel meer dan dat. Lees HIER het plan van Jongwijs om er een huiskamer van de buurt te maken.
De gemeente Zaanstad kocht de monumenten aan de J.J. Allanstraat te Westzaan van de vorige eigenaar omdat bewoning niet meer toegestaan is. De panden staan namelijk onder hoogspanningsmasten waarvan het voltage verhoogd wordt. Wij hebben de panden voor een symbolisch bedrag over kunnen nemen zodat er een mooi nieuw gebruik mogelijk is. Stadsherstel is ook eigenaar van de Zuidervermaning in deze gemeente.
Al eeuwenlang bakkerij
Naast dat de panden te herkennen zijn aan de hoogspanningsmasten staat het bij de oudere mensen in de omgeving bekend als bakkerij. En dat terwijl de laatste bakker er in 1964 al mee stopte. Maar al ver daarvoor was het bewoond en in gebruik door bakkers zoals in 1832 toen het eigendom was van bakker Volkert Veldhuis.
De laatste bakker was Cor Smit. Hij nam de onderneming in 1929 over van J.A. de jong. 35 jaar heeft Smit het brood in dit pand gebakken en verkocht totdat hij vanwege zijn gezondheid er mee stopte maar ook omdat zijn zonen geen heil zagen in het runnen van een bakkerij. In 1972 werd de bakkersoven voor het laatst gebruikt waarna ook dit laatste tastbare onderdeel van de bakkerij gesloopt werd. De panden werden daarna alleen nog maar bewoond.
Molen en tarweakker
Maar gelukkig herinnert de sloot, links van de monumenten, nog aan de tarwe en brood geschiedenis met haar naam De tarweakker, dat was trouwens ook de naam van de bakkerij.
De uit hout gesneden deurkalf geeft weer een ander stuk van de geschiedenis weer. Boven de ingang van de rechter vleugel zit een gesneden en gepolychromeerde bovendorpel met het jaartal 1685 en de afbeelding van een paltrokmolen.
In de oudst gevonden archiefgegevens over het huis hebben we de betekenis van de afbeelding kunnen achterhalen. De archiefgegevens gaan terug naar het vierde kwart van de 17e eeuw. In 1683 werd namelijk de paltrokmolen de Oranjeboom gebouwd op het erf en de windbrief werd uitgereikt aan Jacob IJsbrandsz. Zoet. Zoet trouwde in 1685 en ging wonen op dit adres. In het kalf van de voordeur liet hij het jaartal en een afbeelding van de molen opnemen. De houtzaagmolen heeft op het erf gestaan totdat deze in 1700 werd verkocht, gedemonteerd en vervolgens weer opgebouwd in Zaandam-West, waar in de achttiende eeuw de industriemolens en andere bedrijvigheid zich ging concentreren. In 1777 werd de herplaatste windmolen De Oranjeboom gesloopt.
De paltrokmolen is als windmolen een zeldzaamheid in Nederland. De Nederlandse paltrokmolen is altijd een zaagmolen, dit in tegenstelling tot de Duitse. Zaagmolen de Otter in Amsterdam West is één van de vijf overgebleven paltrokmolens in Nederland.
Er wordt gezegd dat dit afkomstig is uit de tijd van Napoleon toen er glasbelasting geheven werd. De zuinige Zaankanters bedachten een list om minder belasting te betalen door de deur schuin op de stoep te plaatsen. Voor ramen/deuren direct grenzend aan de straat moest namelijk (meer) belasting betaald worden.
Lokaal initiatief
Passender dan een bakkerij te laten terugkeren kan haast niet dachten de Westzaanse initiatiefnemers moeder en zoon Nel en Simon Douw die Jongwijs oprichtte.
Jongwijs moet een ’vrijplaats’ worden waar iedereen welkom is, Westzaners, omwonenden, passerende fietsers, wandelaars, lunchgasten en toeristen. „We denken niet in doelgroepen, maar in samenbrengen van oude tradities met ’nieuwe ideeën’; vaak van jonge mensen. Zo komen we bij de combinatie van ’jong’ en ’wijs’. Geweldig als je hier de tradities van een plattelandsdorp herkent, maar zelf ook met nieuwe indrukken naar huis gaat”.
Er komt dus niet alleen een bakkerij in het pand maar ook een lunchroom, B&B en de ruime groene tuin aan het water wordt ingericht als picknicktuin waarbij het bijgebouw als 24- uurskamer door een lokale begrafenisondernemer gebruikt wordt.
Het begrip ’lokaal’ is essentieel in deze formule. Zo komen de levensmiddelen onder andere van de Zuivelboerderij in Westzaan, koffie van Zuivere Koffie, waarbij de koffie gebrand wordt in het Justitieel Complex in Westzaan en bier van brouwerij ’t Uurtje in Zaandam.
Banker Bakker Bas
De jonge Banket Bakker Bas (van Westrop) neemt het bakken voor zijn rekening. Waarbij hij bewaard gebleven oude recepten en ingrediënten van vroeger gebruikt. Helaas is het nog niet zover want eerst moet er een nieuwe fundering komen die de in hout en steen opgetrokken monumenten op hun plek houden. Daarna worden de panden verder opgepakt en aangepast. Zo is er in de lunchroom ook gelegenheid om historische elementen van de plaatselijke historische vereniging te tonen. De Vrienden van Stadsherstel dragen bij om dit mogelijk te maken. In 2021 bent u van harte welkom!