Zuidervermaning standvastig in restauratie

De Zuidervermaning in Westzaan wordt klaargestoomd voor de toekomst. Met een inscriptie op de ‘eerste paal’ en een neut vierden grote donateurs en betrokkenen op donderdag 21 juni dat het karakteristieke ex-huis van doopsgezinden weer jarenlang zal kunnen floreren. Meevaller: dankzij een slimme schroefpaal blijft het gebouw tijdens de werkzaamheden volledig intact.

Eén van de tradities in de bouw, zo vertelt projectleider Gijs Hoen in zijn openingsspeech, is een muntje mee de diepte in sturen zodra de eerste paal de grond in gaat. Dat brengt geluk. Geen muntjes dit keer, want de paal bestaat uit losse schroefdelen die één voor één in de grond verdwijnen. Zonder heien of boren dus, waardoor de houten vloer van de vermaning intact kan blijven. En níet vandaag, want het betonmengsel dat er tegelijkertijd onder hoge druk de stalen schroefbuis in wordt gespoten, mag niet voor ongelukken zorgen. 
De ruim veertig bezoekers krijgen echter wel de unieke kans om ónder de vermaning naar het nieuwe fundament in opwachting te kijken. Ze hoeven niet eens te kruipen, want tussen de nieuw gegoten 40 cm diepe ‘betonnen tafel’-bodem waar de poeren op steunen en het gebouw is zo’n 1,50 meter loopruimte. 

De aanwezigen mogen van dichtbij bekijken hoe de 49 gemetselde poeren waar het gebouw op rust straks leunen op palen die twintig meter de grond in gaat (zie het filmpje voor uitgebreide technische uitleg). Het diepste punt is een stabiele zandlaag, waar de palen met wolkjes beton in vast hechten. In de loop der jaren zakt de Westzaanse veenbodem, waarschijnlijk stijgt het gebouw uiteindelijk steeds verder boven de grond. Constructeur Ernst de Beaufort: “We vermoeden dat dankzij onze sterke fundering over honderd jaar een 21e-eeuwse terp ontstaat.”

‘In goede herinnering’

Het was voor het stichtingsbestuur van de Zuidervermaning “best nog even spannend” of de crowdfunding voor de nieuwe fundering zou slagen, bekent voorzitter Marian Bruyn: “Je weet van tevoren niet of mensen dit echt de moeite waard vinden.” De zorgen bleken al vrij snel ongegrond, begin maart dit jaar was 101% van de benodigde 50.000 euro binnen. “Ons trouwe netwerk doneerde gul, op zo’n moment kom je erachter hoe waardevol het is om door de jaren heen contact te onderhouden”, aldus de opgetogen Bruyn.

“Als onze voormalige kerk straks stijgt, is dat de verrijzenis van de heilige geest”, grapt Neeltje Bleker-Swart, één van de aanwezige donateurs. ‘In goede herinnering’ schreef zij op de kop van de paal en dat is een bescheiden omschrijving van wat ze op de plek meemaakte. Ze was de vierde generatie in haar doopsgezinde familie die de ‘preekschuur’ bezocht.
Zij ging er naar de zondagsschool, is er gedoopt en trad er in het huwelijk; ook een dochter trouwde daar. “De mannen zaten vroeger in de banken, de vrouwen op stoelen. De kinderen speelden stiekem met de echte kaarsen op de banken. Ik hoor mijn ouders nog zeggen: Pas op hè!” Haar moeder was betrokken bij de overdracht aan de Stichting Oude Hollandse Kerken, waardoor het pand kon blijven bestaan. Bleker-Swart bleef er ook na de overdracht komen. “Ik ben blij dat het voortbestaan van deze prachtige vermaning nu ook voor lange termijn is verzekerd.”

Dierbaar om menselijke maat

Architect en bestuurslid Fred Greven “tekende alle opzetjes” voor de huidige restauratieplannen, die nu in handen van Stadsherstel zijn. Hij zette in 2012 de restauratie in gang, nadat door het dalende grondwaterpeil verrotting in de oude paalkoppen was ontstaan. “We hebben tijdelijk twee extra palen per poer geplaatst, dat werkte. Daarna moesten we in de weer met vergunningen en het zoeken naar de herstelvorm die het monument zo min mogelijk zou schaden. Dat is heel mooi gelukt.”
Greven koestert de Zuidervermaning vanwege zijn ‘menselijke maat’. Hij bezoekt de zaal met zijn authentieke kaarsen en houten vloer met zandlaag soms alleen en neemt dan graag de tijd. “De ruimte is zo fijn, de verhoudingen zijn zó mooi. Ik ga dan op een bankje zitten en geniet van de lichtinval. Het zijn bijna bezinningsmomenten, ik kan de dingen hier echt overdenken.”