Wat doet Stadsherstel
in Zanzibar?

Bij het 50 jarig bestaan van stadsherstel (2006) werd geopperd om ook internationaal te laten zien hoe het mogelijk is om - met een particulier initiatief en lokale aandeelhouders in een publiek private samenwerking - de historische stad te restaureren en te behouden voor de toekomst.

In 2011 organiseerde Stadsherstel daarom een internationale conferentie, Urban Heritage Inc. over hoe het Stadsherstelmodel werkt. De afdeling Internationale Betrekkingen van de Gemeente Amsterdam leverde ons contactpersonen uit onder andere Indonesië, Marokko, Turkije, Suriname, Cariben: de landen waar veel Amsterdammers vandaan komen.

De stad van de sultans is werelderfgoed

Unesco in Parijs werd ook benaderd en toen zij hoorden dat wij een conferentie wilden organiseren over dit onderwerp brachten zij ons in contact met Muhammad Juma, Director of Urban and Rural Planning in Zanzibar. Stonetown, de stenen stad die de sultans uit Oman er vanaf 1840 bouwden behoort tot het werelderfgoed van Unesco.

Muhammad Juma bezocht onze conferentie, was enthousiast over de mogelijkheden en kwam later met 5 medewerkers terug. Paul Morel, onze senior projectleider is daarna enkele malen naar Zanzibar afgereisd voor advies en in 2015 is Hifadhi, Swahili voor Stadsherstel Zanzibar, met 6 aandeelhouders van Zanzibar opgericht. Hifadhi betekent ‘er voor zorgen’, een prachtige weergave van het idee.

Eén pand, Kiponda, een voormalig Omani paleis, is inmiddels gerestaureerd en is nu een plek waar allerlei culturele evenementen plaatsvinden en het is open voor publiek. Er vinden wel meer particuliere restauraties plaats, bijvoorbeeld van hotels, maar openbare toegankelijkheid van monumenten is er verder eigenlijk niet in Zanzibar.

De muziek was in de wijde omtrek te horen

Nu heeft Hifadhi een tweede project, de Majestic Cinema, een totaal verloederde bioscoop in Stonetown waarvoor momenteel een restauratieplan wordt gemaakt. Tot 1995, de tijd van de opkomst van de video en de dvd, had de cinema een bloeiend bestaan. De bioscoop is op de wind gebouwd, wordt natuurlijk geventileerd, het was er aangenaam toeven en de filmmuziek was in de wijde omtrek te horen. Er kwamen zo’n 200 tot 300 bezoekers op een avond. Maar sinds die tijd zo ongeveer staat het leeg en heeft de verloedering in ruim 25 jaar haar werk gedaan.

Paul Morel is onlangs weer in Zanzibar geweest. Wat heeft hij daar gedaan? Paul vertelt:

Een toegankelijke plek voor iedereen

“Die bioscoop, gebouwd in de stijl van het modernisme is in zeer slechte staat, gevaarlijk op sommige plaatsen zelfs. Het idee is om er een culturele hub van te maken met een bioscoop, winkels, kantoren, kiosken, laagdrempelig toegankelijk voor alle bewoners. Ook zou het onderdak gaan bieden aan twee, ook internationaal, belangrijke festivals op het gebied van film (Ziff), dans en muziek (Busara). Er moet nu een technisch onderzoek gedaan worden. Nee, er moet eerst omschreven worden wàt er precies onderzocht moet worden en wat dat kost. Unesco wil er iets mee in de vorm van fundraising, maar dan moet er natuurlijk wel een helder plan liggen voor de ongeveer 1,5 miljoen US dollar aan kosten. Ik werk samen met Berend van der Lans van African Architecture Matters, de non-profit organisatie die werkt aan kennisuitwisseling en ontwikkeling van ruimtelijke projecten in Afrika.

Er zijn geen bouwtekeningen van de cinema meer beschikbaar, dus de eerste klus was het inmeten van het gebouw. Daarna hebben we het achterstallig onderhoud en de kosten daarvan benoemd en vervolgens hetzelfde van een restauratieplan. Onze expertise ligt vooral op het maken van overzichten, Excel sheets over prognoses van kosten en inkomsten. Daaraan hebben we dus gewerkt samen met Kwemah Sykes, zij organiseert het kantoor(tje) van Hifadhi. Daarna kan men er daar mee verder.

Expertise van Stadsherstel maar geen Stadsherstelproject

Een ander aspect van ons werk is het bij elkaar brengen van de verschillende partijen. Met de staat Zanzibar, die nu eigenaar is van het pand, hebben we met de afdelingen financiën, management en toerisme & educatie, om de tafel gezeten voor het maken van afspraken in de vorm van een Memorandum of Understanding over overdracht, financiering en exploitatie van de bioscoop.

Dan is er nog een kwestie: ingenieursbureaus en technische mensen moeten veelal van het vasteland van Tanzania of zelfs uit het buitenland komen, omdat die expertise in Zanzibar nauwelijks aanwezig is. En het goed vastleggen van afspraken en archiveren is ook zoiets wat in het verleden wel eens mis gegaan is. Het plan voor de Cinema zal wel lukken, iedereen is enthousiast en het is een prachtig project, maar niets gaat vanzelf.

Ik zet er de expertise van Stadsherstel in, maar het is natuurlijk geen project van Stadsherstel. Ik ga er op eigen kosten naartoe en heb er een paar dagen vakantie bij een vriend in Tanzania aan vastgekoppeld.”