Wapen Cromhouts bewaard dankzij
onze Vrienden
Het was een spectaculaire actie die veel bekijks trok: bij de Herengracht werd een natuurstenen gevelornament hoog over de daken naar de tuin van de Cromhouthuizen gehesen. Het gaat om een alliantiewapen van de Cromhouts, dat mogelijk een van de achtergevels heeft gesierd. Straks zal het prachtig gerestaureerd in de tuin te bewonderen zijn. Dankzij onze Vrienden blijft dit ornament bewaard voor Amsterdam.
Terug op ‘honk’
Helemaal zeker waar het gevelstuk ooit zijn plek heeft gehad weten we niet. Misschien op een buitenverblijf, of op de achtergevel: in het midden op nummer 370, waar nu een dakkapel is, lijkt plek te zijn geweest voor een wapen. Maar toen Monumenten & Archeologie het ons aanbood, twijfelden we geen moment. Want waar beter dan bij de Cromhouthuizen is dit alliantiewapen – een samensmelting van twee familiewapens bij een huwelijk – van de Cromhouts op zijn plaats? Zo kunnen we het bewaren voor de stad én tonen aan haar inwoners. Het kunstwerk krijgt namelijk een mooie plaats in de tuin. Wel was het nog even spannend of we de onderdelen, waarvan sommige wel erg groot, wel in de tuin zouden kunnen krijgen. Binnendoor was geen optie, maar – ook al was het een hele operatie – dankzij de torenkraan is het gelukt. We maakten er een leuk filmpje van.
“Prachtig gezicht, zo’n alliantiewapen dat vanuit de hemel omlaag zweeft”
Het alliantiewapen lijkt erg op het wapen op de achtergevel van nummer 366. Beide zijn gemaakt door Ignatius van Logteren (Amsterdam 1685-1732). Hij was een belangrijke beeldhouwer en stuc-kunstenaar in Amsterdam. Bovenop beide wapens bevindt zich een adelaar, kenmerkend voor Van Logteren.
Oog in oog met de adelaar
Het hergebruiken van gevelfragmenten is niets nieuws. Alleen al in onze stad gaat het om meer dan 135 ornamenten. Wij hebben bijna veertig geveltoppen, gevelfragmenten en gevelstenen gered, waaronder deze. Monumenten & Archeologie had het in depot en schonk het ons. Met dit ornament is wel iets bijzonders aan de hand: want we plaatsen het niet terug op de gevel, maar het krijgt een plek in de tuin, alwaar het straks op ooghoogte te bewonderen zal zijn. Het bijzondere daarvan is dat de details dan ineens van dichtbij bekeken kunnen worden en ervaren kan worden hoe groot zo’n gevelstuk in werkelijkheid is. En dat blijkt toch een stuk groter dan het vanaf straatniveau lijkt.
“In veilige handen gekomen’ zeiden we altijd als iets in handen van Stadsherstel kwam”
Maar eerst is het wapen ter plaatse gerestaureerd door restauratieatelier Snoep & Vermeer. En dat is al een kunst op zich om te zien.
Gebrande omber, wat oker en een puntje zwart
Bij de restauratie zijn alle ijzeren verankeringen verwijderd en vervangen door RVS exemplaren om verdere schade te voorkomen. De roestvorming van het ijzer veroorzaakte spanning op het natuursteen wat uiteindelijk tot scheurvorming leidt. De losse onderdelen zijn vervolgens weer tot elkaar gevoegd. De kroon lag in stukken en is verlijmd. De belangrijkste afgesprongen delen zijn weer aangeheeld met zandsteen restauratiemortel, dat dezelfde eigenschappen heeft als het bestaande materiaal.
Het geheel is opgebouwd op een fundering die gestort is op een bed gestabiliseerd zand van maar liefst 60 centimeter, met daarop een plaat gewapend beton van nog eens 10 centimeter dikte. Dit is ook wel nodig om voldoende draagvlak te creëren voor een ornament van iets minder dan 3 ton!
De grootste schrik kregen de restauratoren van de adelaar: het gehele onderlijf, de verbinding naar de kroon, ontbrak. Dit was even puzzelen maar met pen-gat verbindingen zijn RVS pennen ingelijmd met de hoogte van het ontbrekende deel, en deze ruimte is vervolgens ook weer met restauratiemortel aangeheeld en op kleur gebracht. Dit gebeurt met gebrande omber en pigmenten: wat oker en een puntje zwart. Nu heeft de adelaar weer een onderlijf. Zijn staart ontbreekt wel grotendeels, al heeft hij wel een staartframe van RVS gekregen, gebaseerd op het contour van de staart die hij eens had. Hopelijk kunnen we u snel uitnodigen om het ornament met zijn trotse, in ere herstelde adelaar te bekijken.
Aan deze restauratie werkt mee:
Restauratieatelier Snoep & Vermeer
Vrienden bedankt!
Dankzij een bijdrage van de Vrienden van Stadsherstel kan het alliantiewapen worden teruggebracht naar de tuin van de Cromhoutpanden.
Meer informatie over de Cromhouthuizen
Lees HIER meer over de Herengracht 366.
Lees HIER meer over de Herengracht 368.