Waardevolle geschiedenis vroeg werk Jacob de Wit

Onze panden herbergen bijzondere schatten. Kalkmarkt 7, een pand dat wij kregen via een nalatenschap, is een prachtig voorbeeld. Eeuwenlang leefden er opeenvolgende bewoners met een groot religieus tafereel in hun tuinkamer. Dat dit een opdrachtwerk was van de bekende 18e-eeuwse schilder Jacob de Wit, raakte in de vergetelheid. 

Kalkmarkt 7

Kerstmis, jaren zestig, oud-Amsterdam. In de tuinkamer van de Kalkmarkt 7 had het gezin Van Waarden zich rond de eettafel geschaard. Kaarslicht vulde de ruimte discreet. Het gereformeerd protestantse gezin concentreerde zich op vader Van Waarden, die zijn vrouw, drie zoons en twee dochters uit de Bijbel voorlas. Het tafereel maakte diepe indruk op de aanwezigen, mede dankzij het grote schilderij boven de schoorsteenmantel. Het stelde ‘Christus geneest de lamme’ voor en luisterde waakzaam met hen mee.
Toen Stadsherstel de sleutel van Kalmarkt 7 in 1997 overhandigd kreeg van Boekbinderij Van Waarden, hing het schoorsteenstuk nog steeds op haar vertrouwde plek in de tuinkamer. Het hoorde bij het pand, net zoals je deuren en ramen erin laat zitten. Theo van Waarden had nog weleens iemand van Christy’s laten komen om het doek te taxeren, die typeerde het als ‘een Vlaamse kopiist’. Een sympathiek behangetje dus.
Het doek kreeg een mooie plaats in onze Schuilkerk de Hoop in Diemen. Waar bij toeval Jacob de Wit-kenner Guus van den Hout het schilderij als een echte Jacob de Wit ontdekte. Het bleek een zeer vroeg stuk te zijn van de vele werken die de schilder voor de Amsterdamse elite had vervaardigd. Het had dus meer dan drie eeuwen met de verschillende bewoners meegeleefd.

Opdrachtgever afgebeeld

Het pand Kalkmarkt 7 is in de tweede helft van de 17e eeuw gebouwd. De straat dankt haar naam aan de Friese kalk- en steenschippers die er destijds hun ladingen brachten. Het gebied werd indertijd Waalseiland genoemd, vanaf 1636 besloot men het stuk ondiepe water te ‘plempen’. Steenkoper Cornelis Corneliszn was in 1646 de eerste eigenaar van het perceel. Een aantal jaar later (1713) werd de katholieke makelaar Cornelis Hendrikszn van den Idsert de eigenaar. In 1716 kreeg Jacob de Wit de opdracht voor ‘Christus geneest de lamme’. 
Wie indertijd de beroemde kunstenaar Jacob de Wit (1695-1754) een opdracht gaf, wist dat dit bijdroeg aan de status van zijn interieur. De schilder was zeer befaamd om zijn geraffineerde stijl en beheersing van het licht. Hij kreeg opdrachten voor plafond- en wandschilderingen in vele koopmanshuizen en buitenverblijven. 
Dat ‘Christus geneest de lamme’ een De Wit is, leek aanvankelijk niet logisch. Compositorisch is het eerder Frans dan Nederlands. Echter: de vlot geschilderde figuren op de achtergrond en rechts zijn verwant aan een plafondschildering van De Wit in het Bijbels Museum en techniek plus kleurgebruik kenmerken zijn vroege periode. Bovendien genoot De Wit zijn opleiding in Antwerpen, wat de Franse invloed kan verklaren. 
Bijzonder aan dit schilderij is, dat er naast mythische figuren ook een Amsterdamse koopman is afgebeeld. Links achter de beeltenis van Christus staat een forse man van rond de zestig die de toeschouwer recht in de ogen kijkt. Dat is naar alle waarschijnlijkheid de opdrachtgever en toenmalige eigenaar van Kalkmarkt 7: handelsmakelaar Cornelis Hendrikszn van den Idsert.

Lekkend regenwater

In 1977 werd Stadsherstel eigenaar van Kalkmarkt 7, een legaat van de in Hilversum woonachtige Mevrouw Elisabeth Neideck. Haar vader had het pand in 1897 gekocht en ging er met zijn gezin wonen. De kinderloos gebleven Mevrouw Neideck stelde in haar testament als voorwaarde dat Boekbinderij Van Waarden nog twintig jaar in het pand mocht blijven. Sinds 1938 huurde de familie Van Waarden het gehele pand.
Dochter Elly Linger-Van Waarden ervoer het als “fantastisch” dat ze er is opgegroeid. “Ik vond het heel bijzonder dat mijn vader een heel pand ‘bezat’, zoals ik toen nog dacht. Onze omgeving keek tegen ons op.”
Zoon Theo herinnert zich dat het schilderij in de tocht van de schoorsteen hing en ze provisorisch afvoerpijpjes knutselden die lekkend regenwater om het kunstwerk heen leidden. Want: “We bekommerden ons om het schilderij en het pand.” 
In 1997 verhuisde de boekbinderij. De vijf kinderen Van Waarden trokken allemaal de stad uit. Elly Linger-Van Waarden: “Mijn vader maande ons altijd om niet over het schilderij te praten. Hij dacht dat een leerling van Rembrandt het had gemaakt en dat het waardevol was. Hij zat er niet eens zo heel ver naast.”

Kalkmarkt 7 werd door ons gerestaureerd en het schilderij kreeg een plek waar meer mensen ervan kunnen genieten. Heeft u het schilderij niet gezien bij de paroollezing van 31 augustus? Niet getreurd u kunt het schilderij komend weekend tijdens de Open Monumentendagen komen bewonderen in Schuilkerk De Hoop in Diemen aan de Harteveldseweg.

Bronnen
Archiefonderzoek in het Stadsarchief van Amsterdam
Onderzoek Thijs Boers naar de familie Van den Idsert
Het boek In de wolken: Jacob de Wit als plafondschilder van Guus van den Hout
Interviews met de familie Van Waarden