Paradijs in de polder: Fort K’IJK feestelijk geopend

Een unieke plek in Noord-Holland, Europa en misschien zelfs wereldwijd. Na negen jaar inspanning realiseert Stadsherstel samen met het Landschap, de Provincie en Heeren van Zorg een multidimensionaal woon- en trainingscentrum voor jongvolwassene autisten in het fort. Prof. mr. Pieter van Vollenhoven tijdens opening: “Een monument zonder herbestemming is ten dode opgeschreven.” 

“Om verliefd op te worden”, vindt gedeputeerde van de Provincie Noord-Holland Joke Geldhof de inrichting van het historische Fort. “Zo’n kamer, met zó veel licht, een eigen én een gemeenschappelijke ingang en dan die rust, daar kan je toch alleen maar van dromen?”
Voor het eerst heeft een Fort in de Stelling van Amsterdam zowel een sociaal-maatschappelijke als een ecologische bestemming gevonden. Er zijn 25 zelfstandige woonruimten, waar jongeren met een autistische stoornis begeleid door De Heeren van Zorg voor het eerst op kamers gaan.
Fort K’IJK – voorheen Fort bij Krommeniedijk, UNESCO Werelderfgoed –  is omringd door weilanden, koeien, vogels en Hollandse wolkenluchten. Vogelspotters kunnen zich vergapen op het uitkijkpunt en verlekkeren bij de tweejaarlijkse inundatie -onderwaterzetting- van het land. Zeven schapen ontfermen zich over het gras van het dak, topontwerper Piet Hein Eek ontwierp de fortwachterswoning met een knipoog naar de authentieke houten Zaanse architectuur en de voormalige fortwachterswoning. En zowel bij goed als slecht weer kan jong en oud terecht in de opvallend creatief en smaakvol vormgegeven ‘schatkamer’ van het bezoekerscentrum. Oftewel: een klein paradijs in de polder.

Liefde op het eerste gezicht

Het kostte zeven jaar doorzettingsvermogen om zover te komen. Er waren bestemmingswijzigingen, bezorgde omwonenden en potentiële bewoners met koudwatervrees. Maar het plan was goed; een fort restaureren en herbestemmen voor jongvolwassene autisten die daar wonen, getraind worden en werkzaam zijn in het bezoekerscentrum en theeschenkerij, zodat iedereen van dit mooie fort kan genieten. En daarom bleef iedereen er in geloven. Telly Noutsis, één van de vier oprichters van huurder De Heeren van Zorg: “Het was liefde op het eerste gezicht en we dachten meteen hier willen wij onze cliënten leren hoe je samen redzaam kunt zijn.”

Voor Stadsherstel is de intensieve samenwerking met verschillende grote partijen een mijlpaal. “Verbindingen leggen, dat is onze rol. Een mooie restauratie is niet het belangrijkste”, meent projectleider Paul Morel. “Samen de juiste functie vinden, daar gaat het om. Met de juiste bestemming kan een biotoop groeien, dát maakt de gebouwen pas echt waardevol.”
Anderhalf jaar geleden kon de restauratie van het complex beginnen. Belangrijke thema’s in het duistere en hermetische fort waren voldoende lichtinval, zorgvuldige ecologie en een zelfvoorzienende energiehuishouding. Zonnepanelen, hergebruik van regenwater en een warmtepomp met aardwarmte voor vloerverwarming maken de energiekringloop voor tachtig procent rond. Het kille beton kreeg warme accenten door extra aandacht voor details. Opvallend in de smalle gangen zijn authentiek geschilderde naamaanduidingen van munitieopslag en balken in de muren. De ziel van de krijgsmacht waart door de gangen.

Zelfstandig wonen een enorme stap

“Het wereldwijd unieke van het fort”, doceert prof. mr. Pieter van Vollenhoven – voorzitter van de Commissies Herbestemming Monumenten en Realisatie Natuurverkiezing – de aanwezigen tijdens de opening, “is het inunderen. Forten vind je van Antwerpen tot Kopenhagen en verder, maar nergens kunnen ze de boel onder water zetten.”
De nieuwe bewoners kunnen zich daarmee waarschijnlijk verheugen op internationale belangstelling. Dat is voor hen een bijkomstigheid, want de eerste tijd buiten het ouderlijk huis vergt alle aandacht. “Ze vindt het ontzettend spannend, zelfstandig wonen is een enorme stap”, vertelt mevrouw Kunst in de toekomstige kamer van haar dochter. Er staat een opgemaakt bed, de inrichting door de Heeren van Zorg is stijlvol. Kunst: “Ze is dolblij, ze studeert bloemschikken en gaat nu echt haar eigen weg. Wie weet kan ze straks wat betekenen bij een bruiloft of receptie in het Fort.”  
De Heeren van Zorg wil de verschillende functies van het gebouw met haar bewoners benutten; er komen leerwerkplekken in de theeschenkerij en cliënten kunnen zich inzetten bij het onderhoud van het groen. Na drie jaar trainen of eerder verhuizen ze weer. Directeur Telly Noutsis: “Waar willen we met z’n allen dat het heengaat met deze prachtige plek? Hoe gaan we dat doen? Die vragen stellen we onze cliënten, daar komen we samen uit. Als je verantwoordelijkheid krijgt en dat lukt, krijg je zelfvertrouwen.” 

Love baby van Stadsherstel

“Wij hoorden dat dit project in de wandelgangen al is bestempeld als ’love baby’ van Stadsherstel”, vertelt Stella van Heezik – vanaf het eerste uur Stadsherstels trekker van dit project. “Een mooier compliment kunnen we natuurlijk niet krijgen. Maar dit is echt een gezamenlijk project geweest. Het is tot stand gekomen dankzij de hulp van velen. In het bijzonder noemen wij hieronder de belangrijkste organisaties:
Aannemersbedrijf Akerbouw, De Heeren van Zorg, Eek en Dekkers – “Piet Hein Eek architecture”, Gemeente Uitgeest, Herfst installaties, Hooyschuur architecten, Landschap Noord Holland, Provincie Noord-Holland, RO- advies en The Care Factory.

Fort K’ijk buitenste-binnen. Wonen en werken op het nieuwe bezoekerscentrum van de Stelling van Amsterdam. Bron: Huib J. Lirb

Vragen over het huren van een woning in dit fort? Neem dan contact op met de Heeren van Zorg. 

Hoe kom ik er?

Met de fiets: Er is bij het fort voldoende parkeergelegenheid voor fietsen. Er zijn laadpalen voor elektrische fietsen aanwezig.
Met openbaar vervoer: Kom met de trein naar Krommenie Assendelft, daarna fietsen (10 min) of wandelen (3,5km). Of met bus 69 vanaf station Uitgeest tot Glennstraat, daarna wandelen (20 min).
Met de auto: Op het fortterrein is beperkt parkeerplaats met laadpalen voor 4 elektrische auto's. Wanneer het parkeerterrein vol is kunt u bijvoorbeeld bij de parkeerhaven bij Lagendijk 33 parkeren, ongeveer 20 minuten wandelen naar het Fort in de prachtige natuur.

Adres: Lagendijk 22 in Uitgeest.

De restauratie van het Fort bij Krommeniedijk wordt mogelijk gemaakt door:
    

Het Meekel Groen Fonds, een fonds op naam binnen de Vereniging Vrienden van Stadsherstel draagt bij aan het terugbrengen van de hekwerken van de brug over de fortgracht.

Een samenwerkingsproject van: