Op de steigers van het NACO-huisje

Vrienden van Stadsherstel krijgen regelmatig een rondleiding op de werkvloer. Negen gelukkige donateurs mochten mee op avontuur naar de restauratiebouwplaats van het vergeten NACO-huisje in Zaandam. 

In een halve cirkel staat een groepje Vrienden te kijken hoe projectleider en gids Gijs Hoen een blok turf in een plastic zak wikkelt. Met een “ik ben benieuwd!” overhandigt hij het pakket aan Dirk van Smeerdijk, die het zorgvuldig in zijn tas stopt. “Ik weet bijna zeker dat het hoogveen is. Onder het vergrootglas kan ik zien welke planten erin zitten.”
Het groepje heeft net in de onverwacht stralende herfstzon een rondleiding gehad op de bouwsteigers van het vergeten NACO-huisje, een van Stadsherstels kroonjuwelen van 2016. Dat de turf Van Smeerdijk (68) aan het werk zet, is voor de archeologisch bioloog een plezierige bijkomstigheid.
Smeerdijk was samen met zijn vrouw Marion (68) – ook archeologisch bioloog –  ingeloot voor een middag over steigers klauteren, om van dichtbij te zien hoe Stadsherstel het huisje restaureert.
Voor Stadsherstel was het overigens ook opmerkelijk nieuws dat het NACO-huisje turf als isolatiemateriaal in de buitenwanden had. Dat moet worden vervangen door een natuurproduct dat beter isoleert, het blijft echter interessant waar deze turf oorspronkelijk vandaan komt.

Het NACO-huisje werd bijna een eeuw geleden (1919) ontworpen door de Amsterdamse School architect Guillaume la Croix; een lichtgewicht houten gebouwtje van 140 vierkante meter op betonnen palen, waar passagiers van rederij Koppe kaartjes kochten en onderdoor liepen naar de 'tramboten' die hen over de Zuiderzee verscheepten.  
Hoe die kaartjes werden gekocht, blijkt tijdens de rondleiding op de eerste verdieping. Achter de oude loketten hangen nog geheugensteuntjes; vergeelde papiertjes met belangrijke telefoonnummers en 'rechtstreekse plaatsen'. Boven de deur ontwaren we een rand van een oude luchtfoto van de Amsterdamse haven, onder de loketten zijn onlangs karakteristieke crèmekleurige tegeltjes tevoorschijn gekomen.  

Drie leerling-restaurateurs krijgen wegwijs in het ambacht

Het NACO-huisje werd vanwege de uitbreiding van het Centraal Station in 2004 door de gemeente weggevaren van de IJ-oever, met de belofte dat het terug zal keren. Stadsherstel is voor het huisje in de bres gesprongen en organiseerde het afgelopen jaar een crowdfunding voor 100.000 euro aan particuliere bijdragen. Dat bedrag is dankzij de vele gulle gevers bijna binnen. 
Sinds augustus zijn de restaurateurs druk in de weer om onder meer het dak, de ramen en waar nodig de balken te vervangen. Ook het asbest in het plafond moest eruit. Er is ongeveer een jaar nodig om het huisje zo dicht mogelijk bij de originele staat te brengen. Leuk detail: het team van restaurateurs bestaat uit een leermeester en drie leerlingen. Stadsherstel hecht er belang aan dat het restauratieambacht blijft bestaan.
Wat de originele staat behelst, somt Gijs Hoen tijdens de groepsinspectie op. “Je ziet dat er een luie trap naar boven liep; heel anders dan de steile Amsterdamse trappetjes” en “op zolder staan prachtige kasten. Ze werden waarschijnlijk gebruikt als lockers, maar we weten dat niet zeker.”
De tocht door het pand gaat van de directiekamer via het kantoor en de ticketverkoop door naar zolder, waar de deelnemers elkaar de weg wijzen met de zaklamp uit hun telefoon.

“We willen meehelpen aan het 'hernieuwen' van de stad”

Er zijn naast de biologen nog andere wetenschappers in het gezelschap. Voor historisch sociaalgeograaf Ron de Muijnck is de rondleiding een vorm van veldonderzoek; hij werkt aan een boek over 45 houten Amsterdamse monumenten. “Het NACO-huisje stamt uit dezelfde tijd als het Noord-Hollands Koffiehuis aan de voorkant van het Centraal Station, je ziet verbanden. Bijvoorbeeld de rond geschaafde houten planken”, aldus de Muijnck. Zijn vrouw Ymkje de Boer voegt toe: “We houden erg van Amsterdam en van geschiedenis. Dat Stadsherstel de bijzondere gebouwen uit het verleden in stand houdt, is een grote verdienste. Wij vinden het belangrijk dat we als Vriend mee kunnen helpen aan het 'hernieuwen' van de stad, Stadsherstel doet dat door oud en nieuw vakkundig te combineren.”
Kers op de taart van de rondleiding is een hoogtevrees-test; via de smalle bouwladders naar de bovenste steiger, die parallel loopt aan het dak. “Wanneer krijg je nou de kans om op het dak van zo'n monument te staan?” klinkt het onder de bezoekers, die vervolgens zwijgend van het uitzicht over de Zaanse haven genieten. Het panorama is uniek. Wanneer het huisje terug naar Amsterdam verhuist, is nog een goed bewaard geheim.

Foto's

Fotograaf Theo Scholten ging ook mee op de steigers en heeft een fotoreportage gemaakt die u ook van Flickr gratis kunt downloaden.

Crowdfundingactie NACO-huisje is geslaagd!

Een paar weken na de rondleiding werd bekend dat het einddoel van € 100.000 voor het huisje is behaald! Dankzij vele donateurs, het Heijmeijer van Heemstede fonds, Stichting Vrederijk, Prins Bernhard Cultuurfonds, Slingenberg Heymeijer Fonds, Vrienden van Stadsherstel en de gemeente Amsterdam kan dit Amsterdamse School monument terugkeren naar Amsterdam. Hartelijk dank daarvoor. Kijk voor meer informatie over dit project op mijnstadsherstel.nl