Hoogste punt Spaarne 11 bereikt

Stadsherstel Amsterdam is niet meer het typische Amsterdamse restauratiebedrijf dat alleen in de binnenstad panden van de ondergang redt. Met de uitbreiding van het werkgebied is ook Haarlem in het vizier gekomen. Sinds februari 2008 wordt hard gewerkt aan het Spaarne om een groot pand een nieuwe bestemming te geven. In dit voormalige brouwhuis worden onder leiding van Kentie en Partners Architekten zes woningen en een bedrijfsruimte gerealiseerd.

Er is een nieuwe fundering onder het pand gemaakt en de constructie moest op veel plekken worden verbeterd. Schakel & Schrale voert dit werk uit en is inmiddels zo ver gevorderd dat ook de kap weer wind- en waterdicht is. Hiermee is het hoogste punt bereikt en daarom werd op vrijdag 6 februari het traditionele pannenbier uitgedeeld.

In de pronkkamer werden de vele aanwezigen, waaronder de Haarlemse wethouders Jan Nieuwenburg van o.a. monumentenzorg en Chris van Velzen van o.a. financiën en cultuur, welkom geheten door de directeur van Stadsherstel, Onno Meerstadt. Daarna vertelde één van de twee projectleiders vanuit Stadsherstel, Gijs Hoen, over de restauratie. Vervolgens werden de traditionele enveloppen uitgedeeld aan de mensen die de werkzaamheden uitvoeren en werd het even traditionele pannenbier geschonken. Het bier was afkomstig van bierbrouwerij De Prael, het unieke sociale bedrijf dat huurder van Stadsherstel is. Na het officiële gedeelte werden de genodigden rondgeleid in het pand door de andere projectleider vanuit Stadsherstel, Paul Morel.

Zoals het er nu naar uitziet zal de gehele restauratie in mei van dit jaar voltooid zijn. Dan zijn er zes woningen aan ons Haarlemse bezit toegevoegd. De woning op de begane grond wordt gecombineerd met een kantoorruimte in de prachtige stijlkamer. Op de verdiepingen komen nog vijf woningen van verschillende grootte.

Brouwerij

Het Spaarne was in de middeleeuwen een belangrijke locatie voor de vestiging van bierbrouwerijen. Ook op de plek van het huidige Spaarne 11 was zo’n bedrijf gevestigd. Deze eerste bebouwing op deze kavel dateert waarschijnlijk uit de 14e eeuw. Het brouwerijcomplex bestond uit een woonhuis aan het Spaarne, met daarnaast een poortje naar de achtergelegen bedrijfsgebouwen. Van de brouwerij zijn nog verschillende bouwsporen in het pand terug te vinden.

Woonhuis

Ìn 1700 werd de brouwerij gekocht door Jan de Beer. Na diens overlijden liet zijn zoon Cornelis in 1744 een gedeelte van het complex verbouwen tot modern woonhuis in Lodewijk XIV stijl, waarbij de gevel werd verbreed en het naastgelegen poortje verdween. Boven de deur is nog houtsnijwerk te zien van een beer die bedreigd wordt door een adder, die de nieuwe eigenaar heeft laten aanbrengen. De firma Rescura, die het kunsthistorische gedeelte van de restauratie uitvoert, heeft aan de hand van oude foto’s geconstateerd dat de gevelversiering vroeger gekleurd was. Er zal worden onderzocht of deze kleuren weer kunnen worden teruggebracht.

In de 19e eeuw werd het achterliggende terrein verder volgebouwd. Thans bestaat het complex uit het woonhuis aan het Spaarne, een achterhuis – waarschijnlijk uit het eerste kwart van de 19e eeuw – en een annex pakhuis uit 1895 dat zich uitstrekt tot de achterliggende Spaarnwouderstraat. Na de Tweede Wereldoorlog werd het woonhuis aan het Spaarne bedrijfspand met verschillende functies, waardoor de interne indeling rigoureus veranderde en veel monumentale onderdelen verloren gingen. Toen is ook een deel van het pakhuis bij het achterhuis getrokken. Het overige gedeelte van het pakhuis wordt tegenwoordig bewoond en is geen eigendom van Stadsherstel.

Stijlkamer

Op de begane grond aan de rechtervoorzijde ligt een stijlkamer in Lodewijk XVI of neoclassicistische stijl. Deze is waarschijnlijk aangelegd in opdracht van Jacob Elias van Varelen, die het pand in 1782 in bezit kreeg. De kamer is voorzien van een gedecoreerd plafond, een bovendeurstuk en een schouwboezem. Centraal in het plafond bevindt zich een kop van de zonnegod Apollo, omkranst door stralen. Rondom de zoldering lopen verschillende gedecoreerde lijsten. Wanneer dit plafond precies is gemaakt, en door wie, is (nog) niet duidelijk.

Het bovenstuk dat de entree siert is in stuc uitgevoerd en stelt een zuil voor met daaronder een medaillon met een afbeelding van Mercurius, de god van de handel. Bij het medaillon liggen verscheidene attributen die met de handel in oorlogstijd te maken hebben. Naast een mercuriusstaf, geld, boeken en een ganzenveer in een inktpot zijn ook te zien een vaandel, kanonnen met kogels en een haan, die de waakzaamheid verbeeldt.

De schouwboezem is eveneens in stuc uitgevoerd en is versierd met divers architectonische afbeeldingen. Zo zijn aan weerszijden gecanneleerde pilasters met kapitelen afgebeeld en heeft het middengedeelte een door voluten ondersteunde kroonlijst, waarboven een medaillon met een Minervakop, godin van de wijsheid en de kunsten, maar ook van de oorlog. Dit medaillon wordt omgeven door een lauwerkrans, een palmtak en een lauriertak. Middenin de schouwboezem bevindt zich een lege, door stralen omringde krans, waar vroeger een klok in heeft gehangen. De schouw zelf is een zwart hardstenen 19e-eeuws exemplaar.

Op dit ogenblik wordt de stijlkamer door de firma Rescura in oude luister hersteld. Ook wordt nog verder onderzoek gedaan naar de herkomst van dit luisterrijke vertrek.