18e Eeuw
Bouw
P
Prinsenstraat 18
Prinsenstraat 18, AmsterdamTegenwoordig is de Prinsenstraat een geliefd winkelstraatje. Ook vroeger waren hier al winkeltjes, maar dan middenstanders. Zo zat in dit pand jarenlang een varkensslager. Aan de achterzijde, niet zichtbaar vanaf de straat, was tot in de 18e eeuw een Doopsgezind schuilkerkje. Toen die overbodig werd is er het Zon’s Hofje gesticht, waar het huis op uitkijkt.
19e Eeuw
Kroonlijst
1971
Stadsherstel eigenaar
1973
Restauratie
Nu
Woning & bedrijfsruimte
1616
Houtkoper
Op het erf worden een huis en achterhuis gebouwd
De Prinsenstraat is de eerste zijstraat na de Brouwersgracht en verbindt de Prinsengracht en Keizersgracht; in het verlengde verbindt de Herenstraat de Keizersgracht met de Herengracht. Zowel de Prinsengracht als de Prinsenstraat maken deel uit van de 17e-eeuwse uitbreiding van Amsterdam die in 1612 startte.
De erven hier werden tussen 1615 en 1617 uitgegeven. In 1616 wordt houtkoper Claes Jansz eigenaar van dit erf nummer 2, breed 20 voet en lang 60 voet. Hij koopt het met de verplichting van een jaarlijkse bijdrage in de melioratie van ƒ 16,-. De melioratie is een belasting voor aanplemping, bestrating en beschoeiing. Jansz laat het perceel bebouwen.
In 1671 worden het huis, achterhuis en de erven daarbij voor ƒ 7500,- verkocht aan de Verenigde Vlaamse, Friese en Hoogduitse Doopsgezinde Gemeente. Deze Gemeente had het aangrenzende perceel aan de achterzijde, waar zij haar vergaderingen hield. In 1750 verkoopt de Doopsgezinde gemeente ‘De Zon’ het pand weer, wellicht om kapitaal te verkrijgen voor het stichten van het Zon’s Hofje waarvan de binnenplaats grenst aan de achterzijde van dit pand.
Schuilkerkje
Mennistengemeente
Doopsgezinden worden ook wel Dopers(en), Menn(on)isten of Mennonieten genoemd: volgelingen van de Nederlandse kerkhervormer Menno Simons (1496-1561) die zich in de 16e eeuw afsplitsten van het protestantisme. De naam Dopers verwijst naar de vrijwillige volwassenendoop in plaats van de doop van kinderen.
Van De Kleine Zon via de Arke Noach naar sloop voor het Zon’s Hofje
In 1634 had een Doopsgezind groepje dat zich afgesplitst had van ‘De Grote Zon’ aan het Singel 118, een schuilkerkje gesticht: ‘De Cleijne Son’. Het kerkje was inpandig gelegen op een achtererf tussen Prinsengracht 157-173 en Prinsenstraat 18 en 20 en had – naast de lange Zonnegang naar de Prinsengracht – een uitgang naar de Prinsenstraat. Korte tijd nadat de Mennistengemeente Prinsenstraat 18 aankocht, verenigden de Kleine en Grote Zon zich in 1676 weer en het kerkje werd pakhuis.
In 1720 vestigde een Friese groep doopsgezinden er opnieuw een schuilkerkje: ‘De Arcke Noach’s’ (of: Arke Noe), met oppasserswoning, tot zij zich in 1752 eveneens verenigden met ‘De Grote Zon’ en het schuilkerkje overbodig werd.
Besloten werd tot de bouw van een hof voor ongehuwde vrouwen van vijftig jaar en ouder die tenminste drie jaar lid van de Doopsgezinde kerk waren, ter vervanging van twee hofjes in de Tuinstraat. Hoewel het Zon’s Hofje al werd gesticht in 1755, werd de vergunning pas in 1764 verleend zodat het hofje pas tien jaar na de stichting gereed kwam. En zo ligt nu, waar eens Doopsgezinden hun bijeenkomsten moesten houden in kerkgebouwen die niet vanaf de straat te zien waren, een verborgen hofje.
Bewoners
Spekslagers
In de 18e en 19e eeuw zaten hier vele spekslagers
Koper in 1750 is Fredrik Schrijver, spekslager van beroep. Het huis wordt al sinds tenminste 1742 door Schrijver bewoond: hij betaalt dan ƒ 190,- huur bij een inkomen van ƒ 600,-. Bij het eigendom hoort ook de Mennonietengang die leidt naar De Ark, die dan immers nog in gebruik is, “mits den vrijen uyt- en ingang latende” aan de kerkgangers.
In 1784 verkoopt Schrijver, inmiddels weduwnaar van Gezina Platvoet, het huis aan meester-spekslager Jan Louwe, die op het moment van de verkoop al het pand bewoont en ƒ 1000,- contant en ƒ 4000,- op rente betaalt. In 1805 woont Louwe er nog steeds. Ook later in de 19e eeuw wonen er volgens de archieven varkensslachters in het pand: Coenraad Frederik Hartung (geboren 1796), Ernst Frederik Vogelpohl (1840), Franciscus Antonius Kleene (1844), Pieter de Boer (1864) en Tamme van Harreveld (1865) en dan zijn we waarschijnlijk nog niet eens compleet. Naast varkens handelt De Boer ook in honden. Hij zit in elk geval tot 1895 in het pand.
In 1899 vestigt zich hier “ten huize van den heer H.N.A. van Wely” een bestelhuis van de Hollandsche IJzeren Spoorweg Maatschappij. En tenminste tussen 1923 en 1925 heeft de weduwe M. Davidson hier “Het oudst bekende adres voor inkoop van 2e hands goederen, meubelen enz.”. Ook muziekinstrumenten koopt en verkoopt de weduwe. Haar naam was Keetje (1864-1943) en ze trouwde in 1884 met diamantslijper Machiel Davidson, toen ze respectievelijk 20 en 22 jaar oud waren. Haar zoon Jo verlooft zich in 1925 met Seline Cauveren, maar zal uiteindelijk trouwen met Helena Cohen. Zijn gezin, moeder Keetje en zijn twee zussen overleven de oorlog niet.
Rol van Stadsherstel
Royal Streets
Een jaar nadat wij de percelen Prinsenstraat 20 en 22 hadden aangekocht werd ons ook dit pand aangeboden. Dit was extra gunstig aangezien de gemeenschappelijke muur met nummer 20 hersteld moest worden. Het rijksmonument met 19e-eeuwse kroonlijst bevond zich nog in een goede bouwkundige staat en volstaan kon worden met een partiële restauratie in 1972, waarbij de ramen van een passende roedeverdeling zijn voorzien.
De Prinsenstraat was van oudsher al een winkelstraat, die echter erg verpauperd was geraakt. De restauratie van de drie belendende panden hebben een belangrijke bijdrage geleverd aan het herstel van het straatje, dat zich nu samen met de Herenstraat de ‘Royal Streets’ noemt. In de historische panden die het straatje de authentieke sfeer geven zijn nu veel moderne winkeltjes en boetiekjes te vinden. Op nummer 18 is OSKA damesmode gevestigd.
Meer informatie
Bronnen:
Archief Stadsherstel
Amsterdam Monumentenstad
Delpher
Joods Monument
Stadsarchief Amsterdam
Aan dit project hebben meegewerkt:
Restauratiearchitect: Bouwbureau Stadsherstel
Restauratieaannemer: Centraal Bouwbedrijf Nieuw Vennep
