De overdracht van de Zuidervermaning van de SOHK naar Stadsherstel

De vermaning was de eerste kerk van de in 1975 opgerichte Stichting Oude Hollandse Kerken (SOHK). Met pijn in het hart hebben ze daar afstand van moeten doen. De stichting was zelf namelijk niet in staat om op korte termijn de restauratie en de financiering van de fundering te verwezenlijken. Daarom wordt de kerk overgedragen. Gezamenlijk zetten we ons in voor behoud van de schuurkerk.

Door: Jaap van der Veen, bestuurslid Stichting Oude Hollandse Kerken (SOHK)

De Stichting Oude Hollandse Kerken (SOHK) is officieel opgericht op 7 januari 1975. In de jaren vijftig en zestig stonden veel kerkjes te verkommeren, met name op het platteland van Groningen en Friesland maar ook elders. Om dat verval een halt toe te roepen werd in 1969 de Stichting Oude Groninger Kerken opgericht. In 1970 gevolgd door de stichting Alde Fryske Tsjerken. Deze beide stichtingen namen leegstaande kerken over en zorgden er met behulp van een plaatselijke commissie voor dat de kerk een nieuwe bestemming kreeg. In 1975 besloot men in Noord- en Zuid-Holland tot de oprichting van een stichting met dezelfde doelstelling als de beide stichtingen voornoemd.

Eerste overdracht in 1979 van de Zuidervermaning

In 1979 werd als eerste kerk de Zuidervermaning te Westzaan overgenomen. Het betrof een doopsgezinde vermaning die door de plaatselijke doopsgezinde gemeente niet meer in stand kon worden gehouden. Bij overname in die periode werd nadrukkelijk gekeken naar de cultuurhistorische waarde van een kerkgebouw. Die was in dit geval bijzonder groot. Het betrof een geheel houten gebouw met een prachtig interieur. Met name haar ligging aan een lang dorpslint in een veengebied bepaalt haar genius loci. Binnengekomen valt het sobere houten interieur op waarbij de aandacht wordt getrokken door de bezande vloer die het geheel een romantisch indruk geeft.

Het orgel, de preekstoel en de smuiger in de consistoriekamer zijn bijzonder fraai. Sinds de overname in 1979 zorgt de immer actieve plaatselijke commissie voor allerlei activiteiten waaronder culturele evenementen, diners, vergaderingen andere zakelijke bijeenkomsten en concerten door de Organisatie Oude Muziek. Daarnaast is de kerk aangewezen als officiële gemeentelijke trouwlocatie.

De tweede overdracht

Helaas zijn de omstandigheden sinds de eerste overdracht in 1979 ingrijpend gewijzigd, met name op subsidiegebied. De overheid heeft sinds enige jaren een scheiding aangebracht tussen professionele monumentenorganisaties en overige. Dat zijn organisaties met minder dan 20 monumenten in haar bezit en zonder een professionele staf die restauraties en onderhoud adequaat kan uitvoeren. Helaas behoort onze stichting tot de tweede groep. Professionele organisaties komen in aanmerking voor 50 % rijkssubsidie. Dat maakt het voor onze vrijwilligersorganisatie bijzonder moeilijk om restauraties te realiseren.

Overname van de eerste SOHK-kerk

Enige jaren geleden hebben wij ons daarom gewend tot Stadsherstel Amsterdam, zo’n professionele organisatie. Oorspronkelijk begonnen in Amsterdam met het herstel van woonhuizen zijn zij het laatste decennium ook buiten de grenzen van Amsterdam actief. Daarbij verwerven en restaureren zij alle soorten gebouwen: molens, fabrieken, forten en kerken. Zij bezitten inmiddels meer dan 25 kerkelijke gebouwen in en om Amsterdam. Een samenvoeging van hun kerkenbezit en het onze om zo boven de magische grens van 20 kerken te komen bleek niet haalbaar. Wel waren zij bereid om individuele noodgevallen over te nemen en te restaureren. De eerste kerk die daarvoor in aanmerking kwam was de Grote Kerk van Schermerhorn. De restauratiesom van deze kerk bedroeg plusminus één miljoen euro, voor onze stichting een onmogelijke opgave. Daarom werd besloten tot overdracht van deze kerk aan Stadsherstel die de restauratie voortvarend aanpakte.

 
De Grote Kerk van Schermerhorn

Overname van de tweede SOHK-kerk

Onverwacht deed zich vorig jaar een probleem voor met de fundering van de kerk van de Zuidervermaning. De fundering rustend op 48 poeren bleek te verzakken doordat het funderingshout onder de poeren verrot was. Een restauratie was dringend noodzakelijk waarbij de kosten werden geschat op € 450.000,-. Wederom voor onze organisatie een te grote belasting. Stadsherstel was andermaal bereid de kerk over te nemen en voortvarend te restaureren. Wel hebben we toen besloten om gezamenlijk de fondsenwerving op te pakken zoals de crowdfundactie en gelukkig lijkt dat de goed kant op te gaan.

  
Zuidervermaning

Beide overdrachten heeft de stichting gedaan met pijn in het hart; hiervoor waren wij immers niet opgericht. Maar ten principale gaat het om de kerk en niet om de eigenaar. Behoud van de kerk was en is onze primaire taak en als daarbij de hulp van een sterkere en financieel meer draagkrachtige organisatie noodzakelijk is dan rest ons weinig anders. Wij weten dat beide kerken bij Stadsherstel in goede handen zijn.