Kerk van Ransdorp

Verschillende kerken vanaf 1324

In 1324 werd er voor het eerst melding gemaakt van een pastoor in Ransdorp en in 1422 wordt er melding gemaakt van hevige orkaanstoten die het gebedshuis verwoesten.

In de 15e en 16e eeuw behoorde Ransdorp tot de hoofddorpen van de Unie van Waterland. In die tijd was zeevaart en handel de belangrijkst bron van inkomen en in de Sonttolregisters kan men een veelheid aan schepen afkomstig uit Ransdorp terugvinden. Vandaar ook de prestigieuze toren en de in die tijd omvangrijke kerk, die het hele kerkplein besloeg.  De toren is niet van Stadsherstel maar het naastgelegen raadhuis is dat wel.

Op een gravure uit 1643 van A. Rademaker is te zien dat in de ruïne van de middeleeuwse grote kerk een veel kleinere kerk was gebouwd, die los stond van de toren. In 1718 zijn beide kerken gesloopt. In 1719 werd een nieuwe kleine kerk ingewijd. Deze kerk werd tegen de toren gebouwd. Via de toren diende men de kerk te betreden.

De kerk ligt nu in het beschermde dorpsgezicht

In 1934 werd er gestart met de restauratie van de kerk, maar de kerk bleek constructief zo slecht dat de Gemeentelijke Bouw- en Woningtoezicht opdroeg de kerk af te breken. Voor de herbouw werd op allerlei manieren geld bijeengebracht. Tevens werd er een gift van Koningin Wilhelmina en Prinses Juliana ontvangen.

In 1936 is de kerk op de oude fundering herbouwd onder leiding van architect J.C. Hoogendorp, in samenwerking met de afdeling Gebouwen van Publieke Werken der Gemeente en de Rijksmonumentencommissie.

De kerk is om cultuurhistorische, stedenbouwkundige en architectuurhistorische redenen van zeer grote waarde voor de dorpskern van Ransdorp, dat dertig rijksmonumenten telt en in 1976 werd aangewezen als beschermd dorpsgezicht.

De kerk is rondom ingepakt met steunberen

Het grondplan gaat terug op dat van de eenvoudige zaalkerk en bestaat uit een rechthoek die tegen de toren is aangebouwd. Bij de herbouw van 1936 is de verbinding gewijzigd in de vorm van een tussenlid, waardoor de toren meer vrij is komen te staan ten opzichte van de kerkruimte. Daardoor is één steunbeer komen te vervallen.

Het gebouw staat op een hoge plint waartegen voetstukken van de steunberen zijn gemetseld, van onderen breed en aan de bovenzijde smal en vlak onder de lijst afgedekt door natuurstenen afdekplaten.

Er bevinden zich drie steunberen ter weerszijden van de kerk en twee tegen de voorgevel (westzijde) De kerk is in Vlaams verband uitgevoerd. Tussen de steunberen bevinden zich boogvensters.

Het 17e-eeuwse kerkmeubilair is bewaard

Bij de herbouw zijn één of meer achttiende-eeuwse balken hergebruikt. Op één balk bevindt zich het jaartal 1719. Omdat de binnenruimte groter is dan de kerk van 1719 was het nodig om de balk te verlengen en door middel van sleutelstukken, korbelen en muurstijlen te ondersteunen.

Het interieur herbergt verder een belangrijke collectie zeventiende-eeuws Waterlands kerkmeubilair.

De 17e-eeuwse interieuronderdelen, waaronder drie kronen, de preekstoel met doopbekken en ruggeschot, de dooptuin, de bank onder de orgelgalerij en de zijbanken naast de preekstoel zijn gerestaureerd. Maar ook 20e-eeuwse onderdelen, waaronder de elektrische lampen en het orgel hebben na de restauratie door Stadsherstel weer een plaats in de kerk gekregen. Het orgel is gebouwd in 1912 voor de Gereformeerde Kerk te bergen op Zoom en in 1935 overgeplaatst naar Ransdorp.

Onder de houten vloer is een groot aantal oude zerken en drielingen (1/3 zerk) gevonden. Er zijn diverse tekens op te zien zoals: namen, huistekens, jaartallen, engelenkopjes, rozetten, teksten, rozen, banden, emblemen, grafnummers en een doodshoofd met twee gekruiste doodsbeenderen. Huistekens zijn persoonlijke tekens die ook wel gebruikt werden als eigendomsteken.

De zerken werden genummerd, gefotografeerd en geïnventariseerd. Op basis hiervan is een zerkenplan gemaakt waarop staat aangegeven waar welke zerk terug is gekomen. De oude zerken zijn met name aan de zijkanten geplaatst, waar ze het minst beschadigen. De zerken met grafnummers werden op volgorde gelegd en de overige zerken zijn op maat geselecteerd. De heer Arijan Porsius, die een boek over Ransdorp heeft geschreven en zeer veel zeventiende- en achttiende-eeuwse Ransdorpse familienamen kent, heeft geholpen met het ontcijferen van de namen.

Cementsluier dat aanwezig was op de zerken is schoongemaakt door middel van het stralen met glasparelkorrels. Het wordt uitermate voorzichtig onder zeer lage druk gedaan.

De kerk heeft een multifunctionele functie gekregen, waardoor de dorpskerk zoveel mogelijk haar aangezicht en interieur kan behouden. Bovendien blijft het gebouw centraal staan in de kern van het beschermde dorpsgezicht Ransdorp. Sinds de restauratie kan de dorpskerk gehuurd worden voor diners, recepties, lezingen, workshops, huwelijken en concerten. De kerk wordt sinds 2018 tevens veel gebruikt als unieke plek voor yoga-opleidingen.